Overzicht

Een aanzienlijk aantal inwoners van het Brussels Gewest dreigt bijzonder zwaar geraakt te worden door de explosie van de energieprijzen en de inflatie in het algemeen. In haar jaarlijkse Welzijnsbarometer maakt het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn de balans op van de sociaaleconomische situatie van de Brusselaars en de impact op hun gezondheid en dit op de vooravond van de energiecrisis.

Op een jaar tijd is de gemiddelde factuur van de Brusselaar meer dan verdrievoudigd voor gas en verdubbeld voor elektriciteit, of zelfs meer, afhankelijk van het type contract en het tariefsysteem. Hoewel de beschikbare armoede-indicatoren het nog niet mogelijk maken om de exacte impact op het huishoudbudget te meten, weten we dat de energiecrisis een grote impact zal hebben, en dat in het bijzonder in het Brussels Gewest, waar de armoede aanzienlijk is en de huisvestingskosten hoger zijn dan in de andere twee gewesten. Na sociale transfers moet een kwart (25 %) van de Brusselse huishoudens van een inkomen leven dat onder de armoederisicogrens ligt, tegenover 18 % in Wallonië en 9 % in Vlaanderen. Het aantal personen dat een leefloon ontvangt is de afgelopen tien jaar met 65 % gestegen en verdubbeld (+ 100 %) bij de jongvolwassenen (18-24 jaar). Nu ontvangt 6 % van de bevolking van 18-64 jaar en 14 % van de jongeren van 18-24 jaar een leefloon. Ook de oudsten blijven niet gespaard van de bestaansonzekerheid in het Brussels Gewest: 13 % van de bevolking van 65 jaar en ouder ontvangt de inkomensgarantie voor ouderen (IGO), een percentage dat drie keer hoger is dan in Vlaanderen en dubbel zo hoog is dan in Wallonië.

Bepaalde essentiële uitgaven, zoals voor huisvesting (huur- en nutsvoorzieningen) of voeding, wegen zwaar op het budget van gezinnen en hebben een proportioneel grotere impact op de levensstandaard van mensen in bestaansonzekerheid. Ter illustratie, voor huishoudens met een laag inkomen (eerste kwartiel) in het Brussels Gewest vertegenwoordigen huisvesting, nutsvoorzieningen en voeding 61 % van hun uitgaven, tegenover 48 % voor huishoudens met hoge inkomens (laatste kwartiel). De meest precaire mensen worden bijgevolg het zwaarst getroffen door de energie- en voedselinflatie.

De huisvestingsproblemen eigen aan het Brussels Gewest zorgen ervoor dat de sociale gevolgen van de inflatiedruk er des te groter zijn: met een percentage van 62 % huurders onder haar huishoudens en aanzienlijk hogere private huurprijzen dan in de andere twee gewesten, weegt de problematiek zwaar door op het budget van de Brussels huishoudens. Ter indicatie, gedurende de periode 2004-2020, steeg de mediane huur in reële termen (dus los van de indexatie door inflatie) met ongeveer 30 % in het Brussels Gewest. Niet minder dan 51 615 huishoudens staan op de wachtlijst voor een sociale woning en 26 % woont in een ongeschikte woning (lekken, vocht,…) tegenover 12 % in Vlaanderen en 19 % in Wallonië. In deze context en zelfs voor de explosie van de prijzen, onderstreepte de Barometer voor Energiearmoede dat niet minder dan 26,5 % van de Brusselse bevolking een zekere vorm van energiearmoede kent: te hoge energiefacturen in verhouding tot het inkomen, beperking van het energiegebruik tot onder de basisbehoeften en moeilijkheden om de woning goed te verwarmen.

Ongelijke levensomstandigheden en ongelijke toegang tot zorg leiden tot belangrijke ongelijkheden in gezondheid in het Brussels Gewest. Ter illustratie, de levensverwachting is 3 jaar lager in de armere gemeenten van het Gewest, in vergelijking met de rijkere gemeenten.

De sociale gevolgen van de energiecrisis en de inflatie zullen dus waarschijnlijk een bijzondere impact hebben op het Brussels Gewest, en zullen de sociale en gezondheidsongelijkheden nog doen vergroten. Deze waren al zeer groot in Brussel, zoals deze Welzijnsbarometer 2021 aantoont.